Abuztuko
azken egun hartan, Juana Josefa eta bere sei seme alabak nekez zeuden
lo borda biluzian gizonen oihuak aditu zituztenean, ernatzeko moduko
oihuak, lazgarriak, eta oihu artean sua, su eta ke artean, erdi
itorik atera ziren arnas hartzera; oraindik arnasestuka zituzten
inguratu, iraindu eta haizkatu, Legarreako leizeko bidean ziriak
sutan zuzendu zituztenean bano ez zen emakumea gertatzen ari
zitzaionaz jabetu, “oraindik nik ez dut inor hil eta” alkateren
hitzak oroitu zituen, hitz horiexek hain zuzen aditu zituenak alkatea
eta bi zinegotzi ilunabar batez etxera etorri zirenean, batzarrean
hartutako erabakia zela eta, etxetik joateko gonbitea egitera,
gonbitea, horixe, gonbitea eta ez agindua, “oraindik nik ez dut
inor hil eta” alkateak argi utzi ukan nahi zuela pentsatu zuen
Juana Josefak nekez sabel handitua hasi zenean malda goiti,
zortzigarren hilabetean ernari malda goiti, sei haur negarrez
inguraturik, ziriak sutan akuilu, egin zituen emakumeak leizerainoko
hirurehun metroak, hirurehun metroetan bere bizi miserablearen
iruzkinak ikusi zituen; ile hori eta begi urdin, neska xarmanta,
horixe izan zen bere galera, gizonak beti gibeletik lizunkerietan,
emakumeen gorrotoa sumatzen zuen, eta apeza, apezaren etxea
parez-pare, apez urdearen begiradak hormatua utzi zuen, auxilio eske
joan zitzaionean, “etxetik bota bazaituzte zerbaiten gaitik izanen
da, ezta?” bertzerik gabe bota zion eta; bazekien apezak senarra
urrun zuela, dirurik gabe gelditu zela, ezin zuela etxe errenta
ordaindu, ezta umeak elikatu ere; apezak eta herriko guziek ere, ogi
idor puskak gauez etxeko atean uzten zionak bezalaxe, edo zaku bat
baba beltz etxeko atean utzi zionak, bere larritasunaz herri osoak
zekien; goseak hilik joaten zela pata edo kalabaza batzuk
herrikideen baratzetan hartzera, eta horregatik iraindu egiten
zutela; “begizuri zikina” sarritan zuen aditua, apo hilak etxeko
atarian, etxeko ur zikinen zurruta trabatua, etxeko leiho azpian
sua..., horiexek denak egin zutela ahuldu, indargabetu, bazekien
Juana Josefak, amore eman zuela, etxea utzi eta senarra etorri
bitartean mendiko borda hartara joan zenean; hil zorian bano ez zuen
argi ikusi Juana Josefak, herri guziaren bekatu ispilu zela, eta
handik lekutzea erabaki zutela, eta bereak eta bere familiarenak
egina zuela; leizeko zulo aho bazterrean lau gizon armatuei otoi egin
zien, “hil nazazue lehenik”; ez zuen umeak hiltzen ikusi nahi.
1936Ko Abuztuak 30 Juana
Josefa Goñi eta bere sei ume desagertu ziren. Gazteluko jende guziak
deus ez zekiela erran zuen beti. 80 urte geroago Legarrea deritzon
leizean herritik hurbil gorpuzkinak agertu dira.
LA SIMA
¿Que fue de la familia sagardia?
Jose Mari Esparza
No hay comentarios:
Publicar un comentario