LINIERS ETA PERICHONA

LINIERS ETA PERITXONA

Militar frantsesa zen Santiago de Liniers y Bremond (Niort, Frantzia, 1753ko uztailak 25 - Rio de la Plata, Argentina, 1810ko abuztuak 26), Maltako Ordenako zaldun gurutzeduna, San Juan Ordenako zalduna, Montesa Ordenako zalduna, Errege Armadako ontzi-kapitaina. Bertzeak bertze, Espainiako Koroaren ondasun-administratzaile eta errege-orde izan zen halaber Rio de la Platan.

Jaka urdin-gorrian urrez azpilduriko papar-hegaletan nekez kabitzen ziren Santiagoren domina guziak, gustu handiz ageri nahiko zituenak. Bere gudarien buru desfilatu zuen egun hartan Buenos Airesko kaleetan, jendearen “Liniers!, Liniers!, Liniers!” oihuek erdi zorabiaturik zeukatela. Kalea hartu zuten hiriko biztanleek. Esklaboak aratzeak erretzen ari ziren bitartean, upategiak hustu zituzten tabernariek. Nagusi, zerbitzari, esklabo, etxekoandre, neskatxa, inude eta besoetako haurrak… besta giroan eta algara hordigarrian bilduak ziren guziak, banden himno militarren soinuan, “Allons enfants de la patrie, le jour de gloire est arrivé…”, Erretirotik Maiatzeko Plaza aldera baitzihoazen soldaduak. Merced kalean ziren ordurako eta, Corrientes kalearekiko bidegurutzean, painelu batek moztu zion bidea kapitainari. Ezpataren punttarekin hartu zuen Santiagok oparia, eta burua gora egitean, ileordeko irineztatua hegaldaka hasi eta, besoa disimulu handienaz luzatuz, bere tokira kapelua eramaten zuen bitartean, zeremoniatsu agurtu zuen painelua bere etxeko leihotik bota zion emakumea. Hogeita hamar urteko emakume ederra zen. Ana Perichon zeritzan eta frantsesa zen, bera bezala.

Santiago de Liniers bi aldiz alargundua zen eta bigarren emazte izana Martina Sarratearen aitaren etxean bizi ziren haren zortzi seme-alabak. Santiago Barraganen zegoen 1806ko ekainaren 25an, ingelesak Buenos Aires aldera heldu zirela ikusi eta Sobremonte errege-ordeari gaztigua egin zionean. Rio de la Platako altxorra eta etxekoak berekin harturik egin zuen ihes azken honek Cordobara.

Erresistentziarik gabe hartu zuen hiria Bersford almirante ingelesak.

Martin Sarratea 1731an Onatin sortu zen, bere aita Juan Migel, Baztanen Zigako Iriberriberea baserriko semea. 1750an Martin Altolagirreren morroi zela Cadizen hartu zuten bi gizonek Buenos Airesrako ontzia. Handik hamar urtera, Tomasa Altolagirre ugazabaren alabarekin ezkondu, eta garaian Platoko gizonik aberatsenetakoa zen Martin. Dirua zen Martin Sarratearen aberria. Familia handi baten buru zen, bederatzi ume zituen etxean bereak eta bertze zortzi alaba Martina zenarenak. Esklabo-tratantea, kontrabandista, Filipinetako Errege Konpainiako akzioduna, besteak beste. Etxalde ederrenetakoa zen harena hirian, eta bertan egin zion Bersford almirante begi-okerrari ongietorria. Egundainokoa izan zen prestatu zion afaria. Hiriko familia nagusiak gonbidatu zituen, eta frantsesen moduko soinekoak luzitu zituzten bertako emakumeek, bai eta beren dominak eta uniformeak gizonek ere… “God Save the King” jo zuen pianoan Melchora Martinen alaba intelektualak. Gero, argitzen hasi zenean, etxera itzultzeko tenorea zela adierazteko, txokolatea eskaini zieten gonbidatuei, ohitura zen bezala.

Bitartean, Liniersi deitu zioten Buenos Airesko alkate Martin de Alzagak eta Uruguaiko gobernadoreak, ingelesak Rio de la Platatik bota ahal izateko plangintza presta zezan. Ibaiaren alde bitan bildu zituen boluntarioak eta, hirian sartzen ingelesek ikus ez zitzaten, lurralde hartan sudestada deritzan ekaitz molde ezagun baten zain egon ziren gudariak. Krioloek ere beren lana egin zuten hirian, ofizial ingelesak bestaz besta erabiliz, eta 1806ko abuztuaren 12an, Liniers bere gudariekin Buenos Airesen sartu zenean, mozkorturik zeuden ofizial ingeles gehienak.

Egun hartan eta Martinen etxean sinatu zuen almirante ingelesak errendizioa. Bi egun geroago herriak Liniers nahi zuen erregeorde, eta Sobremonte kargugabetu ondoren Santiago Liniers izendatu zuten

Ana Perchon 1775an Reunion irlan sortu zen eta 1792an Thomas O”Gormanekin ezkondu.

Gertakari nagusia izan zen Buenos Airesko kaira “Maria Eugenia” fragata iritzi zen egun hura. Itsasontzian familia xelebre bat heldu zen. Bikote bat hiru seme eta alaba batekin, hemeretzi jopu larru beltz animaliako zama bizkar gainean eta hiru kutxa erraldoi. Elegante jantziak desfileak herria  gurutzatu zuen biztanleen harridura sortuz. Ana senidetan zaharrena, edertasun handiko neska ezkon berria zen, baina senarra ez zetorren berarekin, gizona, Afrikan zeuzkan negozioak zuzentzen gelditua zen. Aferak maiz eramaten zuten Thomas Platara, batez ere ontziak esklaboz lepo hartara iristen zirenean. Eta senarraren bisitek Anari bi mutiko eman zizkien.

Ana ongi egokitu zen Platan, etxalde eder baten jabe, esklaboz lagundua, haren saloietan egiten zituzten hiriko merkatariek eta kontrabandistek tratu eta negozio. Herritarrek laster paratu zioten izengoitia; horrela “Perichona” erraten zioten. Liniers erregeordea Perichonarekin erotu zen; berandu sartu eta goiz ateratzen hasi zen haren etxetik. Laster herriko zumardian besotik helduta pasioan ibiltzen hasi ziren. Egun batean maitalearen etxeko eskaileretan Santiagori gizon batek entzun nahi ez zuena erran zion eta joka hasi ziren, bigarren aldiz ileordekoa hegan joan zitzaion, eta jendeak istiak atera zizkion. Santiagok ez zuen gibelat egiteko asmorik, are gutxiago; emakumea babestu nahian haren etxearen atarian aga bat Frantziako ikurrarekin paratzeko agindua eman zuen ,eta emakumearekin lo egiten hasi zen. Garaiko gizarte puritanoak ez zituen horrelakoak ongi hartzen, Santiago fama galtzen hasi zen, eta goititu zuten bezala beheititu zuten. Buenos Airesko Kontearen domina eskatu izana Espainako koruari, edo Afrikatik 1000 esklabo garraiatzeko baimena lortu izanak, ez zuen gizona anitz laguntzen, baina Maria Carmen Liniers Sarratea hamasei urteko bere alaba Juan Bautista Perichon hogeita zortziko Anaren anaiarekin, Katedralean besta ikaragarrian ezkondu zirenean Espainiako erregeen baimenik gabe. Jendea arras aserretu zen.

Fernando zazpigarrena Baionan atxilotua, Napoleon Espainia okupatzen, erresistentziak Bailengo gatazka irabazi eta Gobernu Junta bat osatu zuen. Liniers frantsesa zenez kargu gabetu eta ordez Baltasar Hidalgo Cisneros erregeorde igorri zuten Platara. 1809ko uztailan. Santiago Liniersen egunak eginak ziren, Espainira itzultzeko aferak prestatzen ari zela independentzia iraultzak arrapatu zuen: Liniersek Espainiako koruaren alde apustu egin zuen, eta aldi hartan galdu. 1810ko abuztuaren 6an Papagayo mendian eta Cabeza De Tigre tokian fusilatu zuten. Sarratea familiak Errege Aramadako Ontzi Kapitaina bere gisa utzi zuen; independentzia aireak sumatzen baitziren, iraultza bultzatzaile aktiboa Manuel Sarratea haren koinatua izaki.

Ana Perichon erbesteratu zuten Rio De Janeiron, baina, Carlota Joaquina Infantak ez zituen ongi hartzen Ana Perichonaren adiskide ingelesak eta gibelat igorri zuen emakumea. Buenos Airesen ez zioten sartzeko baimenik ematen eta bi nazio arteko uretan hilabete batzuk egon ondoren Cornelio Saavedra Lehendakariak baimendu zuen, Buenos Aires hiritik at bizitzeko baldintzapean. Suipacha y Juncal izeneko herrian etxalde eder batean eman zituen bere azken urteak. 1847An hirurogeita hamabi urte zituela hil zen.