TXERTOA

Joan den gizaldiko erdi aldera, apezak gaztigua egi zuen, sei bat urte izanen nituen ordurako, hurrengo igandean meza ondoren herriko biztanle denak eskolara joateko txertatzera. Gizon batzuk etorri ziren mandala zuriz jantziak, eta gizon, emakume, zahar, gazte eta haur guziak jarri ginen lerroan ezkerreko besoa agerian. Harako nabal ttiki batekin gurutze moduko zauritto bat egin eta txertatu ziguten isurkari bat. Gero, “ Gizena eta argala” filma jarri ziguten. Liluraturik gelditu nintzen, harako pastel txuri handi batzuk elkarri botaka ikusi eta. Zinea ezagutu nuen, hortaz txertoa zinearekin lotua gelditu zait.  

1796an Edward  jenner Ingalaterrako landa sendagile bat konturatu zen behi deizten aritzen ziren emakumeak baztanga ahul batez eritzen zirela, eta horrek egiten zituela izurritearen aurka txertatu. Sendagileak, Sarah Nelmes laborariari eskuetatik lagin bat hartu zion, eta zortzi urteko mutiko bati txertatu, haurra arinki eritu zen, sendatu zenean baztanga txertatu zion eta ez zen gaixotu.

Aurkikuntza laster zabaldu zen Europa eta Ameriketan. Naiz eta hasieran Ingalaterran zalantzan jarri. Edmud Massey apez giristinoaren ustean botika prebentiboak Jinkoaren xedearen aurkakoak zirelako, eliztarrei jakinarazten zien. Argudio hauek gaur egun oraindik errepikatzen  dira. Bigarren txerto belaunaldia Louis Pasteaur-k ezarri zuen hemeretzigarren laurogeiko hamarkadan. Kolera eta lupu beltzaren ekiditeko txertoak garatu zituen. Hartarako esperimentu publikoa eginez.

Espainiara baztanga txertoa 1800ean ailegatu zen Gironako Francesc Piguillen sendagilearen eskutik. Ameriketara espainolak zuten eraman baztanga, eta, fite hedatu zena. Txertoa eramaten saiatu ziren bi beira pusketa artean, baina ez zuten lortu. Carlos laugarrenak txertoa bizirik Ameriketara  eramateko espedizio bat antolatu zuen. 1803an Coruñatik atera zen Maria Pita fragata Javier Balmis sendagileak zuzendua, 22 haur zortzi eta hamar bitartekoekin. Zeinek, hola eraman zuten txertoa bizirik. Astero bi haur txertatzen zituzten, aurrenekoan txertatu zituztenen pustularekin. Espedizioak arrakasta handia ukan zuen. Ezohiko ekintza bat izan zen gizakiaren historian; Jenner berak filantropia eredu bat izan zela adierazi zuen.

Gaur egun badira erlijio komunitateak, hippie filosofiak, basa-sendagileak, berritsuak… txertoaren aurkakoak direnak, gehien bat haurrentzako. Gorrina eta kokaluxa adibidez ea erauziak zirenak berpizten ari dira. Bizi garen mundu globalizatuan ez dago harresirik izurrite bati oztopo jarriko dionik.