NILO

                                                               

Nilo ibai hegian nekazaritza oinarri, zibilizazio bat loratu zen.  Tigris eta Eufrates artean gertatutakoaren antzekoa eta garai berean. 3000 K.A. lurralde osoa batu zuen lehen faraoiak. Erromatarrek 30 K.A. Egipto  inbaditu arte iraun zuen inperioa izan zen. Faraoia  Jinkoaren  berraragitzea zenez  lurralde osoaren jabe zen. Erabateko boterea zeukan, biztanle, animalia, ibai, landa… eta haien fruituak, etekinak eta lanak ziren bereak.  Idazkera hieroglifikoa zuten asmatu, eta papiroa landu, non, lehen testuak idatzi zituzten. Ez zeukaten monetarik, hortaz sal erosketak trukean egiten zituzten. 

Eguneko argiekin batera hasten zuen eguna, haur bat bizkarrean eta bertzea eskutik joaten zen uzta biltzera. Urak handitu baina lehen bildu behar zuen garia. Gizona harrobian ari zen lanean, eta ilargiak baziren ez zela etorri etxera. Faraoia piramide berria ari zen  eraikitzen, eta ziotenez ordurainoko egin zen handiena. Emakumea polita eta alaia zen; beti gizonaren zain, edozein egunean etor zitekeen eta hortaz itxura zaintzen zuen, zorriak ekidatzako ilea errotik moztu eta papirozko bilordeko polit bat jartzen zuen; begiak makilatu, eta harizko soineko arin bat, egunero garbia. Eguzkiak berotzen zuenean itzultzen zen etxerat, haurrak zaindu eta garagardo batekin atseden bat hartzen zuen, gero, arratsalde apalean baratzea lantzera joateko; barazkiak etxerako egiten zituen, eta arrantzale batekin arraina trukatzeko batzuetan, edo ehiztari batekin ahate bat inoizka. Garia ere ehotzen zuen irina oratu eta egosteko; ura garraiatu, egurra bildu… leher egina, jakinik lanak ez zirela inoiz akitzen haurren ondoan gelditzen zen lo.

Geldi gaitezen hemen, agindu zuen urrezko esku-orgatik arin jaitsi eta; arkitektoari zuzendu zitzaion; begira ezak, bailara Guztiz Santu honetan nahi diat eraiki tenplua; betiko joaten naizenean, hona etorriko da nire herria gizaldiz gizaldi ohorea eta ospea eskaintzera. Bazekiat hasi berri den piramidean lan ona ari haizela egiten. Nire arkitekto izendatzen haut.

 Faraoi  Jaun Argidotar hori!  Merezi ez dudan ohore bat izango da.

 Jite agurgarrian, belauniko erantzun zion arkitektoak.

Itzal handiko afera zen faraoiaren arkitektoa izatea. Aitzina, faraoiarekin zuzenean mintzatuko zen hautetsietako  bat  izanen zen. Ardura  handia zen, eta hori bazekien gizonak. Hartantxe hasi zen lanean. Ze baliabideekin konta zezakeen ikusi behar zuen. Errolda arduraduna deitu zuen, azken erroldaren arabera hiru miloi eta erdi biztanle,  zaharkitua egonen zen errolda eta berri bat eskatu zuen. Langile gehiago behar zituen, batez ere harrobirako:  Esfingeak, estatuak, obeliskoa eta piramidea aitzina eramateko; harrobian bertan harriak moztu eta gero garraioa antolatzeko, bide eta mendi ingeniaria deitu zuen azpiegitura antola zezan; honek, zurginak eta aizkolariak deitu zituen lerak eta gabarrak prestatzeko, harriak lur-bidez lehenik, eta urez gero eraman ahal izateko.

Arkitektoak,  hilobi eta tenpluaren planoak  egin zituen. Obra, handien artean handia izanen zen berea. Gorteko jakintsu denak deitu zituen: Fisikariak, matematikariak, apezak eta  sorginak:  Eskultoreak, harginak, igeltseroak eta arotzak;  dekoratzaileak, margolariak, buztingileak; urrea urtu eta laminatzaileak, hari iruleak… eta hasi  zituen lanak.

Gremio eta elkarte-ofizio denak hasi ziren lanean. Eskultoreak zizelatzen, margolariak hilobiko eta tenpluko hormak ilustratzen; urre-langileak faraoiaren ehorztetxe aretoko altzariak, haren hilkutxa eta maskara urre eta lapizlazuliz apaindu eta edertzen.  Hil eta berriz sortzeko  faraoiaren hilotza arretaz zaindu behar zuten.  Gorpua momifikatu eta urrezko hilkutxa aberaski  landu eta luxoz hornituriko  batean jarriko zuten. Bizian bildutako harribitxi eta urrezko maskarak eta apaingarriak, kuttunak, kakalardo itxurak… Eta bizian izandako zerbitzari guziak panpina modura irudikatuak:  Eta garrantzi handiko liburu batek osatzen zuen hilotzaren apaindura. “ Argira sortzeko liburua” deritzonak, zendua laguntzen zuen azpimunduko oztopoak ekidinez bidea egiten, batez ere, bidearen hondarrean zain egoten zen erdi ibaizaldi eta krokodilo piztiak irents ez zezan. Faraoiaren biziaren argiak aztertzen zituen liburuak, eta bere bizian  egin ez zituen  hainbat  bekatuen lekuko zen.  Gorteko idazkariak idazten zuen papiroa. Magiazko konjuru eta sorginkeriaren laguntza eskaera egiten zuen hieroglifo idazkeran eta artistikoki liburu ilustratuak. Osiris-en epaia gaindituz gero, betiko berpiztuko zen faraoia.

Ospe handiko kargua zen gortean  idazkariarena. Tenpluko idazkari eskolan ikasia, zuhurki hezia eta jakinduria handikoa. Idazkariari zegokion faraoiaren bizian gertatukoen agiria idaztea. Bihitegi eta mandioaren kontrola; uzta bilketa agiriak egitea; inperioan gertatzen zen dena egiten zuen idatzi eta ilustratu. Tenpluetako hormetan, ehorztetxe aretoetan, obeliskoetan eta enperadoreen jauregietan: Nekazariak lurrak idiekin goldatzen, uzta biltzen, mahatsa zanpatzen. Harri garraio, eta arrantzan edo ehizan. Lira jotzen, dantzan eta kantu kantari. Artisauak lanean, apezak errezoan; eta idazkariak idazten eta ilustratzaileak ilustratzen… denak maisuki  irudikatzen zituen idazkariak.

Ilargi berriarekin uzta biltzeko bigarren hilabetean egiten zen besta handirako; emakumeak kiloan, iruten, ehuntzen, diseinatu eta josten; apaingarriak, papirozko haize emaileak, eskumuturrekoak,  lepokoak prestatzen; intsentsu eta lurrinak biltzen. Jendea apaintzen zen, noski.  Jinkoa urrezko txalupa batean ateratzen zuten jendeak gur zezan; faraoia bere familiarekin  boterea eta luxuaren erakuskaria eginez ateratzen zen, eta jende xeheak irrikan eta liluraturik jarraitzen zuen gortearen segidizio urreztatua. Faraoien hilobiak eta ehorzte tenpluak  bisitatzen zituzten errezoak errezitatuz, eta eskaintzak eginez.  Ilunabarrean jende arrunta, festa giroan jan eta edan ondoren, akelarre zoragarria batean murgiltze zen; hila eta biziaren arteko muga gainditzeren  belarren zukua esnifatzen zuten, liraren soinuan dantzan, ordu ttikitan bukatzeko.